Assertiviteit is een hot topic. Zowel als manager en als coach krijg ik er bergen vragen over. Wanneer ik de vraag stel wat men bedoelt met assertiviteit, krijg ik vaak verschillende antwoorden. Ze gaan van ‘opkomen voor jezelf’ tot omgaan met moeilijke mensen over problemen met autoriteit over meer zelfzekerheid tot meer overtuigingskracht hebben.
U begrijpt ongetwijfeld net als ik dat dit belangrijke issues zijn, maar het zijn eerder bijverschijnselen, neveneffecten zo u wil, van een assertieve persoonlijkheid dan de kern van assertiviteit zelf.
Wat is assertiviteit
Er zwerven heel wat definities rond van wat assertiviteit is. Het staat u natuurlijk vrij uw eigen visie aan te wenden, maar deze definitie kan u helpen een beter begrip te verwerven; “Assertiviteit is de attitude om uzelf en andere als gelijkwaardig te zien, zonder het verschil in kennis, ervaring en inzicht te negeren”.
In deze definiete kan u drie belangrijke kernwoorden terugvinden, die u op weg kunnen helpen, namelijk attitude, gelijkwaardig en verschil. Laten we deze drie begrippen eens uitspitten om de zaken duidelijk te maken.
Attitude
Ondanks dat velen onder ons denken dat attitudes een soort aangeboren, genetisch bepaalde eigenschap van de mens zijn, zijn attitudes aanleerbare denkpatronen. Doe zaken vaak genoeg en ze verworden tot een routine. Een attitude is niets anders dan dat, een denkpatroon dat een reeks vaste reacties oproept.
U kan een attitude dus ‘aanleren’. Het is enkel een kwestie van een tijdje bewust met uw reacties om te gaan. Om dit te kunnen doen, moet u natuurlijk eerst bepalen wat uw reactie zal zijn. Dan kan u er enkele weken bewust uw aandacht op richten en voor u het weet, heeft u een nieuwe attitude aangeleerd.
Gelijkwaardig
Gelijkwaardigheid is de basis van assertiviteit. Het is een menselijk gegeven, waarbij we evenveel waarde, respect en hoffelijkheid toekennen aan iedereen. Dat wil zeggen, iedereen, dus ook uzelf inbegrepen.
Onze menselijke neiging om steeds over alles en iedereen een oordeel te vellen staat ons hierbij vaak in de weg. Mensen wiens ideeën ver van de onze afwijken, daar hebben we het moeilijk mee. We beginnen onze eigen visie manu militari op te dringen of voorrang te verlenen.
Maar gelijkwaardigheid wil gewoon zeggen dat u hen het recht geeft op hun visie, niet dat u ermee akkoord gaat of dat u die visie zal overnemen. Pas wanneer u erin slaagt deze attitude te verwerven zal u echt assertiviteit begrijpen. Pas dan zal u anderen op gelijk niveau tegemoet kunnen treden.
We roepen allemaal vaak dat we geloven in de gelijkwaardigheid van alle mensen, maar in werkelijkheid… Denk er even over na. Het is het belangrijkste onderdeel van het begrip assertiviteit. U en de ander (wiens opvattingen u mogelijk verwerpelijk vindt) echt als gelijkwaardig beschouwen. Geen bedreiging in hen te zien. Geen spot met hen drijven, geen cynisme of sarcasme, geen verwijten of beschuldigingen, geen intentieprocessen maken… Het is minder eenvoudig dan u denkt, maar absoluut noodzakelijk.
Pas wanneer u anderen als dusdanig kan accepteren, bent u in staat uzelf als gelijkwaardig (niet als beter of als minder) te beschouwen. En pas dan bent u echt in staat assertief in het leven te staan!
Verschil
Geen twee mensen zijn gelijk. Gelijkheid is immers iets anders dan gelijkwaardigheid. We verschillen allemaal van elkaar. We leefden een ander leven, we andere boeken gelezen, stonden aan andere invloeden bloot. Dat maakt dat de manier waarop we naar de wereld kijken – ons paradigma – verschillend is. Onze kennis en ervaringen zijn verschillend. Onze vaardigheden, ons EQ en IQ, ons uiterlijk… Het is allemaal anders. En dat is prima. Dat biedt ons een veel rijker en boeiender leven.
Het gevaar bestaat hierin dat we een van deze aspecten als predominant gaan zien en daardoor onszelf of anderen als meer- of minderwaardig gaan beschouwen. En net dit is het wat van assertiviteit zo een moeilijk te verwerven attitude maakt.
Twee obstakels
We hebben dus twee zaken die het moeilijk maken om van assertiviteit een basis routine in ons leven te maken. De verwarring tussen het begrip gelijkheid en gelijkwaardigheid enerzijds en onze neiging om constant oordelen te vellen anderzijds.
Het zit dus duidelijk allemaal tussen de oren. En wat tussen onze oren zit, kunnen we ook bijsturen. Het zijn veelal aangeleerde patronen die u ook kan afleren. Doe de proef op de som om dit voor uzelf te bewijzen. Indien u denkt niet assertief genoeg in het leven te staan, probeer dan eens de volgende aanpak. Doe het een dag, een week of een maand. Hoe langer u het probeert, hoe groter het resultaat. (Een normale wijziging in routines kost vijf tot zeven weken aandacht omgaan met de verandering. Daarna is het een ‘gewoonte’ geworden).
De proef op de som
Heeft u ook die ervaring, wanneer u zich aangevallen voelt door iemand, dat u vervolgens tien minuten later precies wist wat u had moeten zeggen? Dan bent u niet alleen. Het overkomt iedereen weleens. Dit zijn belangrijke leermomenten voor uzelf. Noteer vervolgens wat de aanleiding was, welk gevoelen dit bij u opriep, hoe u reageerde en wat dat voor u deed.
Herlees dit enkele keren (niet op het moment zelf, maar enkele uren of dagen later). Noteer dan – vanuit het perspectief van assertiviteit zoals hierboven beschreven – welke reactie beter was geweest.
Doe hetzelfde met al die zaken waarbij u achteraf het gevoel had dat u niet voldoen uzelf heeft kunnen zijn. Gebruik alle omstandigheden hiervoor, familie, vrienden, werk, sport, toevallige ontmoetingen…. om uw aandacht scherp te houden. Zo bouwt u langzaam kennis op van uw eigen reactiepatronen. En dat is het begin.
Doorzetten!
Nu kan u, nadat u de inventaris heeft opgemaakt, beginnen met het opzetten an een andere aanpak. Noteer deze. Beslis wat u gaat doen in welke omstandigheden. Hoe gaat u reageren wanneer u zich aangevallen voelt, wanneer u overroepen wordt door iemand, wanneer iemand u probeert te manipuleren.
Let wel, uw reactie moet gebaseerd zijn op gelijkwaardigheid. Wanneer een ander gelijk heeft, moet u dat even ferm kunnen beamen dan u uw eigen visie voorstelt wanneer u denkt dan een ander ongelijk heeft. Het gaat niet over winnen of uw gelijk halen, het gaat over het tegenover elkaar stellen van visies. Daar wordt iedereen slimmer van.
Begin deze reacties toe te passen (herlees ze zo vaak u kan, dat helpt u om in het moment zelf deze zaken toe te passen). Indien het niet onmiddellijk lukt, geeft dan zeker niet op. Het vergt tijd om dit te realiseren. U heeft er echt enkele weken voor nodig, waarin u hier heel bewust mee omgaat. Doe dit dus, en na verloop van tijd bent u assertief zonder bedreigend te zijn en zal u steeds uzelf kunnen zijn in alle omstandigheden. En dat is de kern van assertiviteit.
Begin deze reacties toe te passen (herlees ze zo vaak u kan, dat helpt u om in het moment zelf deze zaken toe e passen). Indien het niet onmiddellijk lukt, geeft dan zeker niet op. Het vergt tijd om dit te realiseren. U heeft er echt enkele weken voor nodig, waarin u hier heel bewust mee omgaat. Doe dit, en na verloop van tijd bent u assertief zonder bedreigend te zijn en dan zal u steeds uzelf kunnen zijn in alle omstandigheden. En dat is de kern van assertiviteit.
