Neuroplasticiteit is de term die we gebruiken om aan te geven dat de neuronen in onze hersenen zich keer op keer kunnen veranderen, gebaseerd op onze ervaringen, onze gedachten en de situatie waarin we ons bevinden. En dat is een geweldig hulpmiddel.
Als ons brein een statisch apparaat was – zoals een computer – zou het alleen functioneren binnen bepaalde parameters. In een steeds veranderende omgeving zou dat brein zichzelf binnen enkele jaren volslagen onbruikbaar maken. Maar Neuroplasticiteit stelt ons in staat te veranderen.
We kunnen veranderen, dus waarom niet?
Deze fantastische tool die we hebben, krijgt niet de erkenning die hij verdient. Verandering wordt vaak als ‘slecht’ ervaren. Mensen willen consistentie hebben. Zelfs voor zichzelf. Zodra een standpunt is vastgesteld, lijkt het ‘not done’ te zijn om het te veranderen – maar zou het niet slimmer zijn om te van gedacht te veranderen als we nieuwe inzichten krijgen?
Het resultaat is een steeds groeiend aantal geschillen, conflicten en discussies. Het is niet langer belangrijk of ons standpunt correct is of niet. Het lijkt zo veel belangrijker te zijn om vast te houden aan onze oorspronkelijke verklaringen. Ik ben consistent lijkt belangrijker dan ik ben slimmer geworden. We zijn zelfs trots op het feit dat we niet zijn veranderd (luister maar naar een politicus die zijn politiek verdedigt). Wanneer we dit doen, verdedigen we eigenlijk onze onwil om te verbeteren (veranderen is geen gevaar, maar een kans).
Neuroplasticiteit is de mogelijkheid om te groeien uitgetekend in biologische termen. Het is de fysische structuur waarbinnen we kunnen doen wat Darwin als de kern van evolutie zag; een steeds grotere kracht om aan te passen aan veranderende omstandigheden. Neuroplasticiteit doet dit niet op een evolutionaire schaal vaan miljoenen jaren, maar op een menselijke schaal van weken en maanden.
Neuroplasticiteit, we zijn klaar om te veranderen
Wat zo vreemd is aan deze starheid die we allemaal lijken te omarmen, is dat het dus volledig in strijd is met onze biologische opmaak. Onze hersenen kunnen op elk moment veranderen, ongeacht hun leeftijd. We noemen dit neuroplasticiteit, omdat onze gedachtenpatronen in de werking van die neuronen opgeslagen is. Het betekent dat we nieuwe dingen kunnen leren, onze standaardattitudes, onze denkpatronen en standaardreacties kunnen veranderen. Tenminste, indien we dit willen.
Het is zelfs niet zo moeilijk, het kost alleen maar een beetje tijd en focus. Het resultaat is altijd lonend en de impact op ons leven kan enorm zijn. Maar, we houden blijkbaar liever vast ons aan ons starre oude zelf. We klagen en vertellen iedereen die het wil horen hoe we dingen beter of anders zouden doen, bijna ongeacht het onderwerp waar we het over hebben. Maar als het gaat om verandering bij onszelf, bij ons denken en onze opvattingen, zijn we net zo beweeglijk als een berg.
Het resultaat is duidelijk. Wie we vandaag zijn, is wie we morgen zullen zijn. We veranderen niet graag, we zijn er trots op en worden zo meer en meer losgekoppeld van de realiteit (maar merken het niet op). Ook fit heeft een evolutionaire oorzaak.
Onze biologische rem
In het artikel over rationeel en intuïtief denken spraken we er over. We evolueerde in een omgeving waar voeding een schaars goed was. Echt rationeel denken (dat wat u moet doen bij het aanleren van nieuwe zaken) kost energie. Energie was schaars. We hebben bijgevolg een natuurlijke terughoudendheid om dit deel van ons brein in te schakelen.
De starheid (of luiheid van denken) is niet meer dan deze reflex van energie behoudt. Neuroplasticiteit vergt immer systeem twee denken, en dat is energie rovend (lees het artikel er hier nog eens op na).
Waarom deze kracht niet gebruiken
Verandering is een natuurlijk, organisch proces. We hebben echter de mogelijkheid om dit proces zelf te initiëren, om te beslissen hoe we zullen veranderen en om dat nieuwe en betere ‘ons’ te creëren. Dus laat me toe u eens uit te dagen. Verander een ding, slechts een, hoe onbeduidend en zie wat er gebeurt.
Neem voor uw eerste experiment iets gemakkelijks en iets relevants. Indien u – bijvoorbeeld – de slechte gewoonte heeft om mensen te onderbreken wanneer u denkt dat u weet wat ze gaan zeggen, verander dat dan. Of als u een mening hebt over een kwestie, probeer u dan eens grondig te informeren en een nieuwe en betere conclusie te bereiken, enzovoort. Het is niet zo moeilijk een voor u relevant item te vinden. Spreek even met uw beste maatjes en vraag hen naar uw meest onhebbelijke eigenschappen. Ik durf wedden dat u – net als ik – een boel zaken heeft om uit te kiezen.
De uitdaging in neuroplasticiteit
Nu u uw topic heeft, is hier de uitdaging. Zet vervolgens uw neuroplasticiteit voor u aan het werk. De aanpak is zeer eenvoudig. U moet enkel nieuwe denkpatronen denken en omzetten in actie. Vervolgens moet u dit enkele weken volhouden. Koos u er bijvoorbeeld voor om eerst te luisteren en dan te reageren, dan zou u als volgt te werk kunnen gaan;
Begin elke dan gedurende een drietal weken, mat het bedenken van situaties waarin u eerst moet luisteren. Sluit uw ogen en stel u enkele van die situaties voor en zie, ervaar, hou u eerst zal luisteren. Dat neemt slechts enkele minuten in beslag. Herhaal dit meermaals per dag en probeer het in praktijk om te zetten.
U zal fouten maken. Maar dat is niet erg. Her-beleef elke ‘fout’ die u opmerkt en stel u voor (weeral, zie, ervaar, beleef) hoe u het anders had kunnen doen. Doe dit minstens vijfmaal voor elke misstap die u opmerkt.
Wat doet neuroplasticiteit voor u?
Langzaam zullen zich nieuwe denkpatronen vormen (indien u het met de juiste focus doet, neemt het drie tot vijf weken in beslag). Die nieuwe denkpatronen worden uw nieuwe automatische reacties. En dat zit helemaal tussen de oren, maar dan letterlijk. Uw brein zal meetbaar anders worden, uw nieuwe attitude zal echt nieuw zijn, en u heeft ze helemaal zelf opgezet, met de fysische verandering erbij.
U kan dit doen voor zowat alles in uw leven, van geheugentraining tot het aanleren van talen of het veranderen van uw attitudes. Meer nog, u doet het al heel uw leven lang. Het is de manier waarop we zaken leren en gewoontes kweken.
Tot voor kort dacht men dat deze mogelijkheden het domein van kinderen en adolescenten was, maar zowat elk onderzoek toont aan dat de snelheid van verandering misschien een beetje afneemt met de jaren, maar de mogelijkheden blijven, ook op hoge leeftijd. Neuroplasticiteit is voor ieder onder ons een hulpmiddel.
Waarom veranderen is zo moeilijk
En toch, verandering is moeilijk. Wat het zo moeilijk maakt zijn drie verschillende factoren. Ten eerste kost het tijd en doorzettingsvermogen (een paar weken), zoals we eerder hebben gezegd. Ten tweede kost het energie (en we houden er niet van om energie te verspillen) en ten derde worden we belemmerd door ons sociale brein. We richten ons te vaak op zaken die we denken dat belangrijk zijn voor onze positie binnen onze omgeving.
Neuroplasticiteit is leuk, maar ons sociale gedrag komt voort uit tijden waarin verandering niet zo snel was en sociale stabiliteit werd afgedwongen door een onderbewust gevoel van duurzaamheid en consistentie.
Maar indien u deze 3 factoren kunt overwinnen, kunt u veranderen. Probeer het en pluk de vruchten ervan een leven lang.
